W województwie śląskim wyznaczonych zostało czterdzieści pięć obszarów Natura 2000. W ramach niektórych z nich chronione są ogromne tereny, inne wyznaczono ze względu na ochronę jednego cennego gatunku lub powierzchnię specyficznego siedliska. Do takich przyrodniczych rarytasów, które są chronione w województwie śląskim w ramach sieci Natura 2000 należą między innymi: maleńki niebieskoskrzydły motyl modraszek telejus, niepozorny storczyk lipiennik Loesela, a także siedlisko źródlisk wapiennych, w obrębie którego wytrącają się tzw. martwice wapienne (trawertyny, tufy wapienne). Dla ochrony tego ostatniego wyznaczono między innymi obszar Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe, położony na Pogórzu Cieszyńskim, który częściowo pokrywa się z rezerwatami przyrody Skarpa Wiślicka i Morzyk.
Obszar Natura 2000 Cieszyńskie Źródła Tufowe składa się z czterech odrębnych części, zlokalizowanych na terenie gmin Dębowiec, Goleszów, Skoczów i Jasienica, leżących w powiatach cieszyńskim i bielskim. Obejmuje blisko 267 ha zalesionych, łagodnych wzgórz poprzecinanych głębokimi dolinkami, na dnie których sączą się stale lub okresowo strumienie. W obrębie obszaru szczególnej ochronie podlegają siedliska leśne: buczyna, grąd i łęg, a także właśnie źródliska wapienne, które należą do grupy siedlisk zagrożonych zanikiem na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej.
Powstanie i rozwój siedliska źródlisk wapiennych warunkowane jest występowaniem skał węglanowych, powolnym wypływem wód podziemnych o dużej zawartości związków wapnia oraz ukształtowaniem terenu, przez który wody te przepływają. Procesowi tworzenia siedlisk źródlisk sprzyja obecność mchów, na których wytrącają się zawarte w wolno sączącej się wodzie związki wapnia. Do wytrącania osadów może dochodzić zarówno w obrębie samego źródła, ale także w górnym odcinku cieku. Tego typu zjawisko można obserwować na powierzchni roślin, dnie i brzegach strumieni oraz na różnego rodzaju przeszkodach znajdujących się w jego obrębie. Wykształcone struktury są porowate i przypominają pumeks lub grubą gąbkę.
Niepozorność tych miejsc bywa niestety dla nich zagrożeniem. Sytuacja taka miała miejsce w jednej z enklaw, znajdującej się w gminie Jasienica, a zarazem w rezerwacie przyrody Morzyk, gdzie złamano obowiązujące zakazy i wykonano prace ziemne. Siedlisko źródlisk wapiennych zostało przekopane, co spowodowało zniszczenie płatu z martwicami, które kształtowały się przez dziesiątki lat. Wykonane prace zmieniły także warunki wodne, co może skutkować całkowitym zanikiem źródlisk wapiennych. Rozlewająca się wcześniej swobodnie woda, płynie teraz zdecydowanie szybciej głębokim przekopem, co uniemożliwia odkładanie się martwicy.
Warto pamiętać, że w rezerwatach obowiązuje określony w ustawie o ochronie przyrody katalog zakazów, a w obrębie obszarów Natura 2000 zabronione są działania mogące zagrozić chronionym składnikom przyrody. Złamanie tych przepisów zagrożone jest karą aresztu lub grzywny. O ile regionalny dyrektor ochrony środowiska nie udostępni terenu rezerwatu do ruchu turystycznego, wejście na jego teren jest absolutnie zakazane. Sytuacja taka ma miejsce właśnie w przypadku rezerwatów Skarpa Wiślicka i Morzyk. Zarówno przebywanie na ich terenie, jak i prowadzenie tam jakichkolwiek prac bez imiennego zezwolenia wydanego przez Regionalnego Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach stanowi złamanie prawa.
Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska www.gdos.gov.pl
